Het belang van sport en beweging bij mensen met een beperking - Deel 1.
Nieuws
05-05-2024
Het belang van sport en beweging bij mensen met een beperking - Deel 1.
Sporten is goed voor iedereen, maar voor mensen met een verstandelijke beperking of moeilijk verstaanbaar gedrag is het niet altijd vanzelfsprekend. In dit uitgebreide artikel duiken we dieper in op het belang van sport en beweging voor mensen met een beperking. We beginnen met het benadrukken van de algemene voordelen van sporten en gaan vervolgens specifiek in op waarom sporten zo cruciaal is voor deze groep.
Algemene voordelen van sporten
Sporten is van onschatbare waarde voor de gezondheid. Onderzoek, zoals dat van Bailey et al. in samenwerking met Nike, heeft aangetoond dat regelmatige lichaamsbeweging een breed scala aan voordelen heeft. Deze voordelen, onderverdeeld in verschillende kernwaarden volgens het Human Capital Model, omvatten het voorkomen of verminderen van gezondheidsproblemen zoals hart- en vaatziekten, diabetes, obesitas en kanker. Daarnaast draagt sporten bij aan een beter zelfbeeld, zelfvertrouwen, angst- en stressvermindering, vooral in een ondersteunende omgeving. Het draagt bij aan een gezonde mentale gesteldheid op latere leeftijd en biedt mogelijkheden om nieuwe contacten te leggen, sociale vaardigheden te ontwikkelen en een gevoel van verbondenheid te ervaren. Financiële voordelen, zoals een hogere arbeidsproductiviteit en lager ziekteverzuim, en persoonlijke groei door het ontwikkelen van vaardigheden zoals discipline, motivatie en samenwerking, zijn eveneens merkbaar. Deze voordelen zijn even relevant voor mensen met een beperking.
Beperkte sportparticipatie en gezondheidsrisico’s
Ondanks deze overtuigende voordelen blijkt uit onderzoek dat mensen met een verstandelijke beperking of moeilijk verstaanbaar gedrag aanzienlijk minder vaak sporten dan de algemene bevolking. In Nederland heeft naar schatting 1 op de 10 mensen een matige tot zware lichamelijke of verstandelijke beperking. Hoewel de exacte cijfers niet bekend zijn vanwege verschillende definities en gebrek aan centrale registratie (Kenniscentrum sport 2019), blijkt uit onderzoek dat slechts 21% tot 35% van de mensen met een beperking minstens eens per week sport, in vergelijking met 60,1% van de Nederlanders zonder beperkingen. (Kenniscentrum sport 2018). Dit is zorgwekkend gezien het verhoogde risico op diverse gezondheidsproblemen binnen deze groep. Veelvoorkomende gezondheidsproblemen zijn bijvoorbeeld verslavingsproblematiek, gedragsproblemen, hart- en vaatziekten, obesitas, en eenzaamheid. Stuk voor stuk zijn dit problemen die door sporten verminderd kunnen worden.
In deel 1 van deze tweeluik lees je beknopt hoe sporten en bewegen kan bijdragen aan een vermindering van twee van deze gezondheidsproblemen, namelijk verslavingsproblematiek en gedragsproblemen. Hierna gaan we kort in op de belemmeringen die mensen met een verstandelijke beperking ervaren om te kunnen sporten. Maar, hiervoor zijn ook oplossingen! En daar eindigen we ons artikel mee.
Verstandelijke beperking en verslavingsgevoeligheid
Mensen met een beperking zijn gevoeliger voor middelengebruik. Ze gebruiken middelen als een vorm van zelfmedicatie om negatieve ervaringen in het leven te verzachten (Taggart, 2007). Een andere reden is dat ze zich geïsoleerd voelen en een verlangen hebben om ergens bij te horen. Ze zijn extra kwetsbaar als hun vrienden ook middelen gebruiken. Dit kan leiden tot verslaving.
Dopamineresistentie kan ontstaan doordat de dopamineproductie in de hersenen steeds wordt aangewakkerd door gebruik van middelen. Sporten helpt om verslavingen te reguleren door de dopamine-opslag en -productie te beïnvloeden, waardoor de behoefte aan verslavende middelen afneemt.
Verstandelijke beperking en gedragsproblemen
Vergeleken met de reguliere populatie komen psychische en gedragsproblemen zo’n 3 tot 5 keer meer voor bij mensen met een verstandelijke beperking. Zij blijken over het algemeen meer stress te ervaren (Hartley en MacLean, 2008). De sociale informatieverwerking bij een persoon met bijvoorbeeld een licht verstandelijke beperking lijkt complexer waardoor informatie door hen moeilijker te begrijpen is. Dit roept bij de verstandelijk beperkte persoon soms onzekerheid, sociale moeilijkheden, angst, onaangepast gedrag en / of agressie op en kan negatieve reacties uit de omgeving tot gevolg hebben.
Uit onderzoek bij jongeren met gedragsproblemen blijkt dat sporten veel positieve effecten heeft. Breedveld et al. benoemen onder andere dat sporten bijdraagt aan betere schoolprestaties en sociale vaardigheden. Ook het zelfrespect neemt toe, de stressmanagement verbetert en mensen halen plezier uit de deelname aan sociale activiteiten. Dit alles leidt tot een afname in sociaal ongewenst gedrag. In de eerste plaats omdat de deelnemer zich maatschappelijk meer verbonden voelt, meer zelfvertrouwen voelt en in de tweede plaats omdat sporten een omgeving biedt waarin gewenst gedrag wordt gestimuleerd en beloond.
Belemmeringen in de toegankelijkheid
Overal lees je dat sporten en bewegen toegankelijker gemaakt moeten worden voor mensen met een verstandelijke beperking. Hier maken gemeenten zich dan ook in toenemende mate hard voor. In onderzoek zijn mensen met een beperking zelf bevraagd op hun struikelblokken om al dan niet te gaan sporten. Zij noemen vooral belemmeringen zoals het gebrek aan sportmogelijkheden en hindernissen om naar sportactiviteiten te gaan.
Dit wordt ook beschreven door Darcy en Dowse (2012). Zij noemen als argument dat het transport naar sportfaciliteiten en de hoge kosten ervan een bezwaar kunnen zijn maar benoemen ook het gebrek aan informatie over geschikte faciliteiten. Interessant is dat er tekort aan begeleiding tijdens het sporten wordt ervaren. Sportcoaches missen vaak de benodigde kennis om effectief met deze doelgroep te werken. Ook zorgmedewerkers geven aan dat zij de sportdeskundigheid missen om eventueel zelf het sporten op te pakken met mensen uit deze doelgroep. Hier zijn dus slagen in te maken!
Oplossing
Sporten en bewegen heeft dus een aantoonbaar effect op het verminderen van verslavingsproblematiek of gedragsproblemen bij mensen met een verstandelijke beperking. Het is dus erg jammer dat sporten bij deze doelgroep nog niet echt van de grond is gekomen. Daarom is het essentieel dat de kennis- en informatiekloof tussen de zorg- en de sportsector wordt gedicht; sporttrainers kunnen aansluiten bij de doelgroep en zorgverleners stimuleren het sporten op locatie. Hierdoor kan er mogelijk nog meer verbetering optreden in de toegankelijkheid van het sporten en bewegen. Daarnaast is de beschikbaarheid van genoeg geschikte sport(zorg)coaches cruciaal om de sportdeelname tot een succes te maken.
De Sport Care Plus methode zoomt in op al deze belemmeringen en legt een brug tussen de zorginstellingen en sportlocaties om sporten mogelijk te maken voor deze doelgroep. De Sport Care Plus methode kijkt naar de individuele behoeften van cliënten om individueel- of groepsaanbod te creëren en deelt kennis met zowel de sportbranche als de zorg. Een win-win!
Wil je weten of Sport Care Plus Coach iets voor je is? Kijk op de website en meld je aan voor onze opleiding!
EFAA - Opleidingen - Sport Care Plus Coach opleiding
Tineke Visser, Sport Care Plus.
Bronnen:
Hammink, A., Schrijvers, C., & van de Mheen, D. (2014). Alcohol- en drugsgebruik onder mensen met een licht verstandelijke beperking. Verslaving, 10(2), 57–70. doi:10.1007/s12501-014-0016-4
Overige nieuws
Je bent hier:
Over ons
AANGESLOTEN BIJ
PARTNERS
